Stand der techniek gone wild

Donald Duck als octrooikiller

Stel je voor: je werkt maandenlang aan een methode om een gezonken schip te lichten, dient plichtsgetrouw een octrooiaanvraag in… en dan zwaait de examinator met een Donald Duck-strip uit 1949. Klinkt absurd, maar in octrooikringen wordt dit verhaal al decennialang verteld. Volgens het populaire verhaal werd de Nederlandse aanvraag NL 6514306 afgewezen omdat Carl Barks’ verhaal “The Sunken Yacht” de nieuwheid vernietigde. In dat stripverhaal pompen Donald en zijn neefjes pingpongballen in een gezonken schip om het weer naar de oppervlakte te brengen.

Die techniek werd in 1964 daadwerkelijk gebruikt door de Deense uitvinder Karl Krøyer, toen hij een gekapseisd vrachtschip in Koeweit weer boven water kreeg met miljoenen plastic ballen. Hoewel hij octrooien verkreeg in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en andere landen, werd de Nederlandse aanvraag (althans volgens de octrooilegende) afgewezen vanwege de eerder gepubliceerde strip. Er zijn nooit officiële documenten gevonden waarin Donald Duck als stand der techniek wordt aangehaald, maar de anekdote groeide uit tot hét klassieke voorbeeld dat werkelijk alles als stand der techniek kan gelden. In de octrooiwereld is Donald Duck niet zomaar een onschuldige eend, maar een eend met juridisch vlijmscherpe tanden.

Stand der techniek ontmaskerd: wat geldt er?

Waarom kan een schijnbaar kinderachtige bron fataal zijn? Omdat artikel 54(2) van het Europees Octrooiverdrag (EOV) stelt dat de stand der techniek “alles omvat wat vóór de datum van indiening of prioriteit voor het publiek beschikbaar is gesteld.” Het gaat dus niet alleen om octrooien en wetenschappelijke publicaties, maar ook om blogs, tweets, YouTube-video’s, museumfolders, posters, strips en zelfs speelfilms. Als een deskundige lezer vóór jouw datum uit zo’n bron dezelfde technische details zou kunnen afleiden, verlies je je absolute nieuwheid.

En die nieuwheid is geen kleinigheid: het is een vereiste voor het verkrijgen van een octrooi. Zonder nieuwheid, dus als je uitvinding al (openbaar) is beschreven, kan je aanvraag niet worden verleend.

Ga er ook niet van uit dat alleen recente bronnen tellen: zelfs prehistorische grotschilderingen of oude manuscripten kunnen in theorie de nieuwheid vernietigen, zolang ze technisch relevant zijn en vóór jouw datum toegankelijk waren.

Borat in een bikini – prior Kazachstan!

Denk je dat alleen strips gevaarlijk zijn? Dan heb je Sacha Baron Cohens fluorescerend groene mankini nog niet gezien. In 2008 werd in de VS een octrooiaanvraag ingediend voor een “scrotale ondersteuning”, en afgewezen. Volgens de legende wees de USPTO-examinator op filmbeelden van Borat: “Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan (2006)”, en stelde dat de mankini in de film dezelfde technische kenmerken vertoonde als het geclaimde kledingstuk.

Steve Jobs’ keynote – stand der techniek uit eigen huis

Niet alleen strips of films, maar ook toespraken en presentaties kunnen fataal zijn voor een octrooiaanvraag. Apple ondervond dit zelf met hun beroemde “rubberbandeffect”, de veeranimatie die optreedt als je te ver scrolt op een iPhone.

Waarom? Een video van Steve Jobs’ iPhone keynote van januari 2007, waarin hij dat bounce-back effect demonstreerde, was wereldwijd publiek toegankelijk vóór de indieningsdatum van het octrooi. De demonstratie kwalificeerde dus als prior art. De rechter oordeelde dat meerdere conclusies daarom niet nieuw waren. Apple probeerde zich technisch te verdedigen met het argument dat hun geoctrooieerde implementatie anders was, maar uiteindelijk bleven slechts drie van de twintig conclusies overeind. Een pijnlijk voorbeeld van hoe stand der techniek zelfs in je eigen marketing kan opduiken.

Oma Wapsie – de grootmoeder die met een koekjesrecept een octrooi vloerde

Maak kennis met Oma Wapsie, echte naam Rita, uit een klein dorpje in Nederland. In 2002 deelde ze op haar website een eenvoudig recept: verkruimelde speculoosjes gemengd met boter. Het was iets wat haar moeder vlak na de Tweede Wereldoorlog al maakte. Rita dacht er niet veel van. Ze wilde niets uitvinden, enkel een oud familierecept online delen.

Maar enkele jaren later werd Biscoff speculoospasta een groot succes in België. Twee uitvinders kregen er een octrooi op nadat ze het in een tv-show hadden getoond. Al snel raakten bedrijven als Lotus Bakeries verwikkeld in juridische gevechten over wie de rechten had. Iemand van Lotus mailde Rita over haar recept. Ze beantwoordde zijn vragen… en hoorde daarna nooit meer iets. Behalve een doos koekjes en een paar potten Biscoff speculoospasta kreeg ze niets.

Hoewel geen rechter officieel verklaarde dat zij de echte uitvinder was, hielp haar oude blogpost mogelijk om aan te tonen dat het recept niet nieuw was, en dus dat het octrooi ongeldig was. Ondertussen verdiende Oma Wapsie er geen cent aan. “Iedereen wordt er rijk van,” zei ze, “behalve ik.”

De les? Voordat je je grote idee octrooieert, kijk eerst of iemands oma het niet al online heeft gezet.

Octrooionderzoek: Tussen Ernst en Absurditeit

Deze voorbeelden tonen aan waarom grondig octrooionderzoek cruciaal is. Grote bedrijven investeren fortuinen in uitgebreid onderzoek naar de stand der techniek om onaangename verrassingen te voorkomen. Octrooigemachtigden struinen databases af, bezoeken vakbeurzen, en ja, bladeren zelfs door stripboeken en filmarchieven.

Steeds weer duikt stand der techniek op de meest onverwachte plaatsen op. Of het nu Donald Duck is, Borat in een mankini, een keynote van Steve Jobs of het nostalgische recept van een grootmoeder, innovatie balanceert vaak op het randje van genialiteit en absurditeit. En precies dat maakt het octrooisysteem zo boeiend, uitdagend en soms ronduit frustrerend.

Dus heb je een briljant idee? Denk niet alleen aan laboratoria en technische rapporten. Kijk ook eens op je boekenplank, in je Netflix-lijst of in je oude dvd-collectie. Je weet maar nooit welke onverwachte bron je al voor was.