Leidt de Corona-crisis tot de eerste dwanglicentie op octrooien?

De ziekenhuizen en test laboratoria luidden vorige week de alarmbel: er is niet genoeg materiaal voor handen om patiënten te testen op COVID-19 en de leveranciers van reagentia kunnen de vraag niet meester. Zo kampt het farmaceutisch bedrijf Roche, dat bekend staat voor de productie van testplatformen (PCR) die gebruikt worden voor COVID-19 testen met een tekort aan productiecapaciteit. Hierdoor kan niet iedereen beschikken over het broodnodige materiaal. Andere bedrijven kunnen niet inspringen, omdat Roche de exacte samenstelling van hun producten geheim houdt. Voor alle duidelijkheid, deze zijn niet geoctrooieerd, maar behoren tot de interne knowhow van Roche.

In België heeft minister Philippe De Backer, verantwoordelijk voor de taskforce coronatesten en zelf biotechnoloog van opleiding, de handen in elkaar geslagen met de life science sectorvereniging Flandersbio. Aan biotechbedrijven en onderzoekslabo’s wordt gevraagd om een inventaris op te maken van wat hun stock is, alsook of ze kennis ter beschikking kunnen stellen. Deze rondvraag wordt gecoördineerd door Flandersbio.

Maar wat als bedrijven zoals Roche en anderen vasthouden aan hun knowhow, ten koste van de algemene gezondheid? Wat als er situaties ontstaan zoals in de VS, waar een patenttrol de octrooirechten van het ter ziele gegane Theranos, een bedrijf dat diagnostische tests op de markt bracht, opgekocht heeft en nu andere bedrijven die COVID-19 testen aanbiedt in de US, beschuldigt van octrooi-inbreuk.

Primeert in tijden van een gezondheidscrisis het heilige huisje van intellectuele eigendomsrechten ten koste van de volksgezondheid?

De Belgische octrooiwet voorziet een bijzondere maatregel waarbij in het belang van de volksgezondheid de Koning een gedwongen licentie kan opleggen aan een houder van een octrooirecht. De houder van deze dwanglicentie krijgt vervolgens het recht om tegen een redelijke vergoeding de geoctrooieerde uitvinding toe te passen en op de markt te brengen. De octrooihouder wordt zo gedwongen om zijn kennis en uitvinding te delen met derden (mits vergoeding). Op die manier kan verhinderd worden dat levensnoodzakelijke technologie niet tot bij de bevolking raakt omwille van exclusieve intellectuele eigendomsrechten. De wet voorziet zelfs in een speciale spoedprocedure in het geval van een effectieve crisis.

Tot op heden werd Art. XI. 38 van de Octrooiwet die dwanglicenties in het belang van de volksgezondheid beschrijft, nog nooit ingeroepen. Echter, in deze tijd van ongeziene, wereldwijde pandemie is het niet uitgesloten dat bedrijven en overheden zich genoopt zullen voelen om de mogelijkheden die deze wet biedt, te gebruiken. Het zou een manier zijn om soelaas te bieden in situaties waarin er ernstige tekorten ontstaan in middelen noodzakelijk om deze crisis het hoofd te kunnen bieden.