Kan ik mijn katten octrooieren?

...of andere levende wezens?

Als recente cat mom van twee prachtige katten (zie hierboven) heb ik natuurlijk al eens nagedacht over de beste manieren om hun bescherming en welzijn te garanderen. Hoewel het octrooieren van mijn katten niet echt een haalbare optie is (*spoiler alert*), brengt dit me bij een boeiende vraag: welke soorten levende wezens kunnen en, misschien nog belangrijker, kunnen niet worden geoctrooieerd?

Vereisten voor octrooieerbaarheid in Europa

In Europa moet een uitvinding nieuw en inventief zijn ten opzichte van alles wat al bestaat of bekend is om octrooieerbaar te zijn. Bovendien moet de octrooiaanvraag de uitvinding uitgebreid en duidelijk genoeg beschrijven zodat een deskundige deze kan begrijpen en reproduceren.

Planten en dieren

Volgens artikel 53(b) van het Europees Octrooiverdrag (EOV) zijn er specifieke beperkingen op de octrooieerbaarheid van planten en dieren. Dit artikel kent een tweedelige uitsluiting:

1. Planten- of dierensoorten: Een enkele plant- of diersoort is niet octrooieerbaar. Bijvoorbeeld, je kunt geen specifiek kattenras zoals de "Burmees" octrooieren. Echter, een octrooi kan wel verleend worden als de conclusies breder zijn dan een specifieke soort — bijvoorbeeld "een kat met gen X om geneesmiddelen in hun melk te produceren" zou octrooieerbaar kunnen zijn.
   
   
2. “Wezenlijk” biologische processen (“Essentially biological processes”): Het EOV sluit ook octrooien uit voor planten of dieren die uitsluitend door natuurlijke processen zoals kruising of selectie tot stand komen. Ook als er technische hulpmiddelen bij deze processen worden gebruikt, zijn ze nog steeds niet octrooieerbaar. Echter, een plant of dier dat via een technisch proces genetisch gewijzigd is, zoals een transgeen organisme, kan wel geoctrooieerd worden, mits het voldoet aan de algemene octrooieerbaarheidseisen en niet beperkt is tot een specifieke variëteit.
   

Het woord 'uitsluitend', zoals hierboven gebruikt, betekent dat een plant of dier afkomstig van een technisch proces of gekenmerkt door een technische ingreep in het genoom niet onder de uitsluiting van octrooieerbaarheid valt, zelfs als daarnaast een niet-technische methode (kruising en selectie) wordt toegepast in de productie.

Transgene planten of dieren, en technisch geïnduceerde mutanten, kunnen worden geoctrooieerd (indien ze niet beperkt zijn tot een specifieke dieren- of plantensoort), terwijl de producten van conventionele veredeling niet octrooieerbaar zijn. Het is belangrijk om op te merken dat, om voor de hand liggende redenen, dierenrassen en processen voor het wijzigen van de genetische identiteit van dieren die hen lijden veroorzaken zonder aanzienlijk medisch voordeel, niet octrooieerbaar zijn.

Micro-organismen

Micro-organismen zijn octrooieerbaar in Europa, zelfs als ze niet genetisch gemodificeerd zijn. Echter, als het micro-organisme al bestond, vereist de nieuwheid dat het uit zijn natuurlijke omgeving geïsoleerd wordt.

De term “micro-organismen” omvat bacteriën, plasmiden, virussen, schimmels, algen en protozoa. Daarnaast zijn microbiologische processen en hun producten octrooieerbaar, mits ze voldoen aan de standaardcriteria van nieuwheid en inventiviteit.

Reproduceerbaarheid van levend materiaal

Voor levend materiaal om octrooieerbaar te zijn, moet het mogelijk zijn om het op een manier te reproduceren die exact dezelfde technische kenmerken heeft. Dit kan worden gewaarborgd door:

• Het deponeren van het levende materiaal (zaden, microbiologische stammen). Het gedeponeerde materiaal moet publiekelijk beschikbaar zijn en zodanig dat de uitvinding daadwerkelijk gereproduceerd kan worden vanuit dit materiaal (zie onze blogpost over het deponeren van biologisch materiaal voor octrooien in Europa).
• Het bekendmaken in de aanvraag zoals ingediend van de gensequentie die verantwoordelijk is voor het geclaimde kenmerk, samen met instructies over hoe deze gewijzigde sequentie technisch in een doelorganisme kan worden geïntroduceerd (bijv. met CRISPR-Cas).

Mensen en menselijke embryo's

Volgens Regel 28 EOV kunnen Europese octrooien niet worden verleend voor biotechnologische uitvindingen die betrekking hebben op:

1. processen voor het klonen van mensen;
2. processen voor het wijzigen van de kiemlijn genetische identiteit van mensen; en
3. het gebruik van menselijke embryo's voor industriële of commerciële doeleinden.

Regel 29 EOV specificeert verder dat het menselijk lichaam in elk stadium van zijn vorming of ontwikkeling, samen met de loutere ontdekking van een van zijn elementen (inclusief de sequentie of gedeeltelijke sequentie van een gen), niet octrooieerbaar is. Echter, elementen geïsoleerd uit het menselijk lichaam of geproduceerd door een technisch proces — zoals een gensequentie — kunnen worden geoctrooieerd, zelfs als hun structuur identiek is aan natuurlijke elementen.

Evenzo is het gebruik van menselijke embryo's voor industriële of commerciële doeleinden uitgesloten van octrooieerbaarheid, maar uitvindingen die gericht zijn op therapeutische of diagnostische doeleinden die het embryo zelf ten goede komen, zijn niet uitgesloten. Echter, menselijke embryonale stamcellen zijn niet octrooieerbaar als hun verkrijging de vernietiging van een embryo vereist.

Dus, kan ik mijn katten octrooieren?

Helaas, tenzij ik de genetica van mijn twee katten zou wijzigen — wat natuurlijk niet zou gebeuren, aangezien ze al perfect zijn — is hen octrooieren niet aan de orde.