De hervorming van het EU-Modelrecht: wat ontwerpers moeten weten…

In april 2024 nam de Europese Unie met het “Design Package” een belangrijke stap richting modernisering van haar regelgeving omtrent het modelrecht. De hervorming van de Gemeenschapsmodellenverordening (Community Design Regulation) en de Modelrichtlijn (Design Directive) vormt een mijlpaal voor ontwerpers, bedrijven en juristen die actief zijn op vlak van creativiteit en bescherming.

De nieuwe verordening trad deels in werking op 1 mei 2025, onder andere voor wat betreft de terminologische aanpassingen, maar de meeste inhoudelijke bepalingen gelden pas vanaf juli 2026.

Waarom een hervorming?

De oorspronkelijke verordening dateert van 2001, een tijd waarin digitale ontwerpen, 3D-printing en snelle verspreiding via internet nog in hun kinderschoenen stonden. De hervorming beoogt het rechtssysteem beter af te stemmen op de realiteit van vandaag én morgen.

De hervorming beoogt drie grote doelen:

1. Modernisering en verduidelijking van het bestaande rechtskader.
2. Versterking van de bescherming van modellen en hun houder.
3. Vereenvoudiging van procedures.

Belangrijkste Wijzigingen

1. Nieuwe terminologie

De term “Gemeenschapsmodel” wordt vervangen door “EU-model”, wat de terminologie consistenter maakt met andere IE-rechten, zoals het EU-merk. Ook “tekening of model” wordt voortaan consequent aangeduid als “ontwerp”, ongeacht of het 2D of 3D is.

Daarenboven zullen houders van EU-modellen een nieuw erkend symbool bij hun geregistreerde modellen kunnen plaatsen:

2. Breder beschermingsbereik

Waar modelbescherming tot nu toe voorbehouden was voor “fysieke” voortbrengselen, verruimt de nieuwe regelgeving de beschermingsomvang ook naar digitale ontwerpen, zoals GUI's (Graphical User Interfaces), animaties en virtuele objecten. Dit is essentieel voor bedrijven in de tech-, game- en softwaresector en sluit aan bij de technologische ontwikkelingen van de afgelopen decennia.

Maar ook de specifieke look-and-feel van een interieur of een outdoorontwerp zullen voor modelbescherming vatbaar worden.

3. Wijziging in zichtbaarheidsvereisten

De hervorming schaft de zichtbaarheidsvereiste, zijnde de vereiste dat een ontwerp zichtbaar is op het eindproduct, af. Dit betekent dat zelfs niet-zichtbare ontwerpen, mits zichtbaar in de aanvraag, beschermd kunnen worden.

4. Bestrijding van namaak en 3D-print misbruik

De hervorming maakt het makkelijker om 3D-printing van inbreukmakende ontwerpen te verbieden, zelfs wanneer alleen CAD-bestanden worden verspreid. Het is een cruciale stap in de strijd tegen digitale namaak.

De nieuwe regelgeving maakt het voor de modelhouder immers mogelijks om een uitgebreider gamma aan handelingen te verbieden, namelijk “het creëren, downloaden, kopiëren en delen of verspreiden onder anderen van een drager waarop of software waarin het model is vastgelegd, teneinde een voortbrengsel waarin het model is verwerkt te kunnen maken”.

5. Procedurele vereenvoudigingen

• Het wordt mogelijk om meerdere modellen die tot verschillende productklassen behoren op te nemen in één depot, wat tijd en geld bespaart.

• Ook de kostenstructuur wordt vereenvoudigd, door bijvoorbeeld aparte publicatietaksen van nu gewoon mee op te nemen in de aanvraagprijs.

• Verdere digitalisering van een indiening wordt eveneens voorzien, net zoals een herziening van de grafische eisen. Zo zullen bijvoorbeeld meer dan 7 beelden van een model ingediend kunnen worden en ook animatiebeelden zullen als model beschermd kunnen worden.

6. Regeling voor transitgoederen

Ook transitgoederen zullen onder de bescherming van het nieuwe Design Package vallen, zodat modelhouders zich beter kunnen wapenen tegen invoer van inbreukmakende producten uit landen buiten de EU, zelfs al zijn deze producten niet bedoeld voor verkoop binnen de EU.

De nieuwe regeling brengt ook een omkering van de bewijslast met zich mee: de eigenaar van de betwiste goederen moet aantonen dat de modelhouder in het land van de eindbestemming geen rechten heeft om het op de markt brengen van de goederen te verbieden. Indien dit wordt bewezen, verliest de modelhouder het recht om zich verder te verzetten.

7. Duidelijke regeling rond reserveonderdelen

Reserveonderdelen zullen geen modelbescherming meer genieten wanneer deze “uitsluitend worden gebruikt voor de reparatie van dat samengestelde voortbrengsel om het zijn oorspronkelijke uiterlijke kenmerken terug te geven”.

Het gaat met andere woorden uitsluitend om reparatieonderdelen, die identiek zijn aan de onderdelen die ze vervangen. Deze uitzondering is bijvoorbeeld niet van toepassing op “tuning” onderdelen of accessoires, aangezien deze niet louter dienen om een voorwerp te herstellen in zijn oorspronkelijke staat.

Impact op kmo’s en onafhankelijke ontwerpers

Voor kmo’s en onafhankelijke ontwerpers is deze hervorming bijzonder relevant: het verlaagt de drempel om bescherming te zoeken, versterkt hun positie tegenover copycats en biedt duidelijkheid over hun rechten in het digitale tijdperk.

Conclusie:
De hervorming van het EU-modelrecht betekent een flinke stap vooruit voor ontwerpers en bedrijven die afhankelijk zijn van een sterke, duidelijke bescherming van hun creaties. Nu is het moment om je voor te bereiden, zodat jouw ontwerpen ook in de digitale toekomst sterk staan.